Phát triển phần mềm tùy chỉnh (Custom Development) là quá trình tạo ra phần mềm được thiết kế riêng để đáp ứng nhu cầu cụ thể của từng doanh nghiệp. Khác với các giải pháp phần mềm đóng gói sẵn, phần mềm tùy chỉnh cho phép doanh nghiệp xây dựng hệ thống phù hợp với quy trình làm việc, mục tiêu và yêu cầu ngành nghề đặc thù—giúp nâng cao hiệu suất và hiệu quả dài hạn.
Phát triển phần mềm tùy chỉnh là gì?
Phát triển phần mềm tùy chỉnh là quá trình thiết kế, xây dựng và triển khai phần mềm được “đo ni đóng giày” để đáp ứng những yêu cầu và quy trình làm việc cụ thể của một doanh nghiệp.
Khác với phần mềm đóng gói sẵn, các giải pháp tùy chỉnh được phát triển riêng biệt để phù hợp với mục tiêu, chức năng và nhu cầu đặc thù của từng tổ chức—giúp tối ưu hiệu suất vận hành, tiết kiệm chi phí và tạo ra lợi thế cạnh tranh.
Tại sao cần phát triển phần mềm tùy chỉnh?
Lý do chính là vì các giải pháp có sẵn thường không thể đáp ứng đầy đủ nhu cầu riêng biệt của từng doanh nghiệp. Nhiều công ty cần những tính năng hoặc chức năng mà các công cụ hiện có không cung cấp. Trong những trường hợp này, việc thuê ngoài một công ty chuyên về phát triển phần mềm tùy chỉnh sẽ là giải pháp lý tưởng.
Ví dụ, bạn là một doanh nghiệp nhỏ muốn quản lý nghỉ phép, chi phí và chấm công của nhân viên. Dù có thể sử dụng các công cụ SaaS có sẵn, nhưng bạn chỉ cần 30% chức năng trong khi 70% còn lại là dư thừa hoặc quá phức tạp. Trong trường hợp này, xây dựng một hệ thống nội bộ đơn giản, chỉ có những tính năng cần thiết sẽ hiệu quả và tiết kiệm chi phí hơn nhiều.
Quy trình phát triển phần mềm tùy chỉnh được thực hiện như thế nào?
Nếu công ty bạn có đội ngũ kỹ sư phần mềm nội bộ, họ có thể tự phát triển hệ thống. Tuy nhiên, xây dựng một hệ thống từ đầu đòi hỏi nhiều thời gian, công sức và bảo trì lâu dài. Do đó, nhiều công ty lựa chọn thuê ngoài cho đối tác phát triển phần mềm.
Việc thuê ngoài đặc biệt phổ biến với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, những nơi không có đủ năng lực kỹ thuật. Các doanh nghiệp này thường hợp tác với các nhà cung cấp dịch vụ có chuyên môn về phát triển phần mềm offshore.
Lợi ích của phát triển phần mềm tùy chỉnh
Giải pháp phù hợp: Hệ thống được xây dựng theo đúng nhu cầu của doanh nghiệp.
Tính linh hoạt: Tính năng có thể điều chỉnh dựa trên mức độ ưu tiên.
Lợi thế cạnh tranh: Phát triển hệ thống độc quyền giúp doanh nghiệp khác biệt.
Những lưu ý khi chọn công ty phát triển phần mềm tùy chỉnh
Nhiều nhà cung cấp dịch vụ CNTT, đặc biệt tại các quốc gia như Việt Nam, cung cấp dịch vụ phát triển phần mềm tùy chỉnh chất lượng cao với chi phí hợp lý. Những đội ngũ kỹ sư tại đây thường trẻ trung, linh hoạt và sử dụng các công cụ giao tiếp hiện đại như Slack hay phần mềm quản lý dự án như Backlog.
Tuy nhiên, khi thuê ngoài, điều quan trọng là phải xác định rõ phạm vi phát triển. Nếu không, bạn có thể gặp các vấn đề như:
Hiểu sai yêu cầu sản phẩm
Chậm tiến độ hoặc giao hàng trễ
Phát sinh chi phí do thay đổi phạm vi
Để tránh những vấn đề trên và đảm bảo dự án suôn sẻ, bạn nên nắm rõ quy trình phát triển tiêu chuẩn.
Quy trình cơ bản của một dự án phát triển phần mềm tùy chỉnh
Dưới đây là quy trình phổ biến thường được áp dụng trong các dự án thuê ngoài hoặc offshore:
1. Xác định yêu cầu
- Làm rõ mục tiêu hệ thống cần đạt được và các tính năng cần có.
- Giai đoạn này nên có sự tham gia của cả bên kỹ thuật và không kỹ thuật.
2. Đề xuất & Ước tính chi phí
- Nhà cung cấp đưa ra đề xuất, thời gian thực hiện và chi phí dự kiến.
- Có thể bao gồm tài liệu mô tả, bản phác thảo hoặc giao diện mẫu.
3. Ký kết hợp đồng
- Hoàn thiện hợp đồng dựa trên phạm vi, tiến độ và chi phí đã thống nhất.
- Giai đoạn này cần cẩn trọng để tránh tranh chấp về sau.
4. Phát triển hệ thống
- Đội ngũ phát triển bắt đầu lập trình và xây dựng hệ thống theo yêu cầu.
5. Kiểm thử
- Kỹ sư QA (Quality Assurance) tiến hành kiểm thử để đảm bảo hệ thống hoạt động ổn định, dễ sử dụng và an toàn.
6. Bàn giao & Hỗ trợ
- Sản phẩm cuối cùng được bàn giao.
- Hỗ trợ kỹ thuật và cập nhật thường được bao gồm trong gói dịch vụ hậu mãi.
Lựa chọn phương pháp phát triển phù hợp
Hầu hết các dự án phát triển phần mềm tùy chỉnh hiện nay sử dụng mô hình Waterfall (thác nước), tức là thực hiện từng bước một cách tuần tự—đặc biệt phù hợp với các dự án có yêu cầu rõ ràng từ đầu.
Tuy nhiên, phương pháp Agile—cho phép phát triển theo từng giai đoạn, linh hoạt thay đổi—ngày càng được áp dụng rộng rãi, ngay cả trong các dự án offshore, nhất là khi làm việc với các nhà cung cấp giàu kinh nghiệm.
